धादिङ– ममताकी प्रतीक आमाको आशिरवाद लिने र सम्मान गर्ने दिनका रूपमा आज वैशाख कृष्णपक्ष औंसी नेपालीहरूले मातातिर्थ औंसी -मातृऔंसीका रूपमा मनाउँदैछन् ।आजका दिनलाई शास्त्रमा उपाध्याय -पण्डित, आचार्य र पिताभन्दा पनि ठूली मानिएकी आमाप्रति श्रद्धा, भक्ति, सम्मान र आदर गर्ने तथा उनीबाट शुभाशर्ीवाद थाप्ने उल्लेख गरिएको पाइन्छ ।
छोराछोरीले आज बिहानै उठी नुहाएर आफ्नी आमालाई राम्राराम्रा लुगा लगाउन र मीठा खानेकुरा खान दिई आशर्ीवाद थाप्ने चलन छ ।
आमा नभएकाहरूले भने आमालाई तर्पण र पिण्ड तथा पुरोहितलाई सिदा दानसहित भोजन गर्राई दिवङ्गत आमा र उनले गरेका महान् र कष्टकर काम सम्झने गर्दछन् ।
शास्त्रहरूमा प्रत्येक नरनारीले जीवनमा देवऋण, मनुष्यऋण र पितृऋण तिर्नर्ैपर्छ भनिएको छ ।आजका दिन दिवङ्गत आमाको सम्झनामा थानकोटनजिक मातातर्ीथमा ठूलो मेला लाग्छ । आमा नहुने नरनारी आज बिहानै उक्त तर्ीथमा गई स्नान तथा हरिहर -विष्णु र शिव)को दर्शन र पूजा गर्दछन् ।
मातातिर्थको उत्पत्तिका सम्बन्धमा प्रचलित कथाअनुसार धेरै वर्षहिले त्यस ठाउँमा गाईवस्तु चराउने चउर थियो । एकदिन एउटा गोठालाले सो चउरमा फ्याँकेको रोटीको टुक्रा हरायो । उसले अचम्म मानी रोटीको अर्काे टुक्रा पनि फ्याँक्यो, त्यो पनि हरायो । अरू गोठालाहरूले पनि रोटीका टुक्रा फ्याँके, तिनमध्ये आमा जीवित हुनेेले फ्याँकेका रोटी त्यहीँ रही आमा नहुनेले फ्याँकेका रोटीमात्र अलप भए ।
कथाअनुसार पहिलोचोटि रोटी फ्याँक्नेकी आमा पनि थिइनन् । त्यो दिन वैशाख कृष्णपक्षको औँसी थियो । दोस्रो दिन भने अघिल्लो दिनको जस्तो रोटी हराएन । यो कुरा चाल पाई गाउँलेहरूले औँसीको दिन मृत आमाहरू त्यस ठाउँमा आई आफ्ना छोराछोरीले दिएका चिजवस्तु खाँदा रहेछन् भन्ने विश्वास गरेर त्यस ठाउँमा कुण्ड बनाई मातातिर्थ नामकरण गरे ।
यसरी हरेक वर्षआजकै दिन आमा नहुनेहरूले त्यहाँको कुण्डमा नुहाएर मीठामीठा खाद्यवस्तु चर्ढाई मातृदिवस मनाउन थालेका हुन् ।
आमाको महत्वलाई संस्कृतका विभिन्न श्लोकहरूमा यसरी वर्ण्र्ाागरिएको छ – ‘मातृदेवो भव, पितृदेवो भव, आचार्यदेवो भव ।’ ‘जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरियसी ।’ ‘कुपुत्रो जायते क्वचिदपि कुमाता न भवति ।’
