काठमाडौं, २५ चैत । अरब क्षेत्र विशाल बालुवाको टिब्बा र बालुवा आँधीका लागि परिचित छ। यो क्षेत्र यसको अत्यधिक गर्मी र खडेरी को लागी विशेष गरी कुख्यात छ। तर, के तपाईं कल्पना गर्न सक्नुहुन्छ कि एक पटक यहाँ हरियाली, ताल र नदीहरू पनि थिए । हो, तपाईले यसलाई सही पढ्दै हुनुहुन्छ।

हालै गरिएको एक अनुसन्धानले देखाएको छ कि करिब ९००० वर्ष पहिले यहाँ धेरै वर्षा हुन्थ्यो, जसका कारण यहाँ ताल र खोला बग्ने गर्दथे ।

‘कम्युनिकेशन्स अर्थ एण्ड इन्भाइरोमेन्ट’ नामक पत्रिकामा प्रकाशित लेखमा जमिनभित्र भेटिएका पुराना अवशेषहरूले यहाँको मौसम धेरै आर्द्रता हुने प्रमाण दिने गरेको बताइएको छ ।

डा. अब्दुल्ला जाकी, प्रोफेसर सेबास्टियन कास्टेलाटोर्ट (जेनेभा विश्वविद्यालय), प्रोफेसर अब्दुलकादर अफिफी (काउएसटी) र प्रोफेसर माइकल पेट्राग्लिया (ग्रिफिथ युनिभर्सिटी) जस्ता वैज्ञानिकहरूले पुरानो ताल, नदी र पानीले बनेको ठूलो उपत्यकाको बारेमा जानकारी सङ्कलन गरेका छन्।

करिब ११००० देखि ५५०० वर्ष पहिलेको प्रारम्भिक होलोसिन कालमा धेरै वर्षा भएको थियो। यो उही समय थियो, जब सूर्यको प्रकाशमा परिवर्तनहरू भइ रहेको थियो। यस समयमा लगभग ९००० वर्ष पहिले ताल यसको सबैभन्दा ठूलो आकारमा थियो। यो ताल लगभग ११०० वर्ग मिटरमा फैलिएको थियो र यसको गहिराई ४२ मिटरसम्म थियो। अत्याधिक वर्षाका कारण तालको पानी किनारमा बगेर ठूलो बाढी आएर १५० किलोमिटर लामो उपत्यका बनेको पननि खुलेको छ ।

त्यसबेलाको मनसुन अफ्रिकाबाट आएको मनसुनका कारण हुने गरेको वैज्ञानिकहरुको अनुमान छ । यसलाई १ हजार १०० किलोमिटर टाढासम्म पत्ता लगाउन सकिन्छ। प्रोफेसर पेट्राग्लियाले भने कि यो खोजले देखाउँछ कि कहिलेकाँही यहाँ यति ठूलो वर्षा भयो कि जमिनको आकार नै परिवर्तन भयो।

जसका कारण शिकार गरेर र सामान बटुलेर जीविकोपार्जन गर्नेको संख्या बढेको थियो । र, ती मानिसहरूको पनि जो आफ्नो जनावरहरू चर्ने गर्थे। यो सबै एक ठाउँमा भयो जुन आज सुक्खा र बाँझो मरुभूमि हो।